Sunday, March 30, 2014

Những câu đố về "Những điều bí ẩn thường ngày

Tại sao sữa đựng trong hộp khối chữ nhật, còn nước giải khát trong lon hình trụ? Có biết bao điều bình thường như vậy nhưng không nhiều người biết nguyên nhân. Ông Robert Frank, giáo sư kinh tế tại Mỹ, đã khai thác những bí ẩn này thành phương pháp giảng dạy độc đáo của mình. Ông đã tuyển chọn những câu hỏi và trả lời hay nhất của sinh viên đưa vào quyển sách The economic naturalist: In search of explanations for everyday enigmas (tạm dịch: Nhà tự nhiên kinh tế: Tìm kiếm lời giải cho những điều bí ẩn thường ngày).
Tại sao sữa đựng trong hộp khối chữ nhật, còn nước giải khát trong lon hình trụ? Có biết bao điều bình thường như vậy nhưng không nhiều người biết nguyên nhân. Ông Robert Frank, giáo sư kinh tế tại Mỹ, đã khai thác những bí ẩn này thành phương pháp giảng dạy độc đáo của mình. Ông đã tuyển chọn những câu hỏi và trả lời hay nhất của sinh viên đưa vào quyển sách The economic naturalist: In search of explanations for everyday enigmas (tạm dịch: Nhà tự nhiên kinh tế: Tìm kiếm lời giải cho những điều bí ẩn thường ngày).

1.
Tại sao sữa đựng trong hộp khối chữ nhật, còn nước giải khát trong lon hình trụ?

2. Tại sao phi công cảm tử của Nhật (kamikaze) lại đội mũ bảo hiểm?

3. Tại sao nút áo nam nằm ở mép áo bên phải trong khi áo nữ thì ngược lại?

4.
Tại sao bánh pizza tròn lại được đựng trong 1 hộp vuông?
Xem đáp án
1. Tại sao sữa đựng trong hộp khối chữ nhật, còn nước giải khát trong lon hình trụ? Nó giúp tối thiểu hóa sự chiếm chỗ của các hộp sữa trong tủ giữ lạnh (làm giảm chi phí trưng bày sản phẩm), trái với lon nước giải khát thường được bày trên kệ không cần giữ lạnh

2. Tại sao phi công cảm tử của Nhật (kamikaze) lại đội mũ bảo hiểm? Trong mũ có nhiều thiết bị khác như bộ đàm, thiết bị định vị giúp cho phi công có thể đánh bom cảm tử thành công. Ngoài ra họ cần phải được bảo vệ để trường hợp nhắm trật mục tiêu họ có thể thực hiện lại quá trình đánh bom ở lần sau.

3. Tại sao nút áo nam nằm ở mép áo bên phải trong khi áo nữ thì ngược lại? Khi mới được phát minh, nút áo là một món hàng xa xỉ. Vào thời đó, đàn ông thường tự mặc áo, còn phụ nữ thì có người hầu giúp mặc áo. Vì 90% người thuận tay phải, nút áo sơmi thường được kết vào mép trái cho áo nam và mép phải cho áo nữ để tiện cho người hầu (đa số thuận tay phải).

4. Tại sao bánh pizza tròn lại được đựng trong 1 hộp vuông? Vì công sức sản xuất ra hộp vuông đỡ tốn kém hơn rất nhiều, đó là vấn đề tiết kiệm công sức. Hơn nữa lấy 1 cái bánh pizza tròn từ 1 hộp vuông sẽ dễ lấy ra nhất

Người trung thực ở Việt Nam sống sót như thế nào? (*) 

[Lâu lắm rồi bạn Hà mới lại viết. Nếu bạn từng có thiện cảm với các bài viết trước của Hà, hy vọng bạn cũng sẽ dành thời gian đọc đến hết bài này :).]
(*): Mọi chuyện bắt nguồn từ câu hỏi “How do ethical people survive?” trong quyển The return of the economic naturalist: How economics helps make sense of your world?  Hà mới đọc. Quyển này thực ra là tập 2 với tập 1 là The economic naturalist: Why economics explains almost everything, cả 2 đều đã có sách dịch ở VN nhưng mình không biết là ở hàng sách còn không :-?. Sách tập hợp các câu hỏi là các vấn đề thường gặp trong cuộc sống và có thể được giải thích khá dễ hiểu và thấu đáo bằng các nguyên lý cơ bản của kinh tế học, ví dụ như sao sữa thì thường đựng trong hộp các-tông hình hộp chữ nhật còn nước uống có ga thì trong hình trụ tròn, sao áo của con gái luôn là cúc ở bên trái còn áo con trai thì cúc ở bên phải, sao định dạng của DVD ở các nước khác nhau thì khác nhau nhưng định dạng CD trên toàn thế giới thì như nhau… Không phải toàn bộ lời giải thích đều thuyết phục nhưng như tác giả nói, quan trọng là giúp người đọc rèn luyện tư duy kinh tế.
Phần 1: Định nghĩa và Nguyên nhân
Quay trở lại câu hỏi đầu bài, trung thực hay ethical có thể hiểu nôm na là tôn trọng sự thật, cố gắng làm việc đúng đắn tuân theo các chuẩn mực đạo đức của xã hội và tuân theo pháp luật. Dưới góc độ kinh tế, xâm phạm trung thực sẽ thường phát sinh nếu (1) trong quá trình thực hiện hành động trung thực, chi phí cá nhân người thực hiện bỏ ra lớn hơn lợi ích họ có được hoặc (2) khi làm việc phi trung thực, lợi ích của họ lớn hơn chi phí. Nguyên tắc hoạt động 2 trường hợp này thì giống nhau nhưng động cơ thì khác nhau. (Ở đây chỉ xét các trường hợp luật pháp được số đông coi là đúng nhé, không tính mấy trường hợp các điều luật hay các chuẩn mực đạo đức còn gây tranh cãi ví dụ như hôn nhân đồng giới, nạo phá thai.)
Cách đây không lâu có 1 status trên Confession FTU, đại ý là em ấy tỏ ra bức xúc và phẫn nộ về tình trạng quay bài ở trường, và bên dưới, 90% hoặc gần như thế các comment hoặc thừa nhận đã từng quay bài hoặc ủng hộ việc quay bài, cho rằng việc đó là bình thường. Các em ủng hộ đưa ra 2 lý do chủ yếu: một số môn nội dung ôn thi quá dài, không quay làm sao thi được và có những môn không cần thiết cho nghề nghiệp sau này, không nên bỏ nhiều thời gian để học và quay bài cho qua là được rồi. Bạn Hà, với 17 năm kinh nghiệm học tập, có thể đảm bảo rằng dù học sinh dốt thì miễn là cố gắng ở mức trung bình, đáp ứng yêu cầu tối thiểu của cô giáo là có thể qua rồi (điểm đạt là 40%). Trường hợp môn các bạn cho là không cần thiết thì có thể hiểu được khi cái này nằm ở pham vi ‘luật gây tranh cãi’. Nhưng vấn đề là ở chỗ nhiều bạn không quay bài ở mức qua, các bạn quay để đạt mức điểm 60-80% đấy chứ. Có 2 nguyên nhân có thể lý giải: 1 là do tính sĩ diện, không muốn người khác thấy mình điểm kém và 2 là theo đuổi mục đích điểm cao hơn để có một cái bằng đẹp hơn. Nói chung là lợi ích lớn hơn chi phí. Ví dụ này cũng tương tự như khi hối lộ cán bộ thu thuế để trốn thuế.
Bản thân bạn Hà cũng không phải là trung thực tuyệt đối. Cả đời mình đã từng làm 2 việc không trung thực: 1 là dùng các phần mềm của Windows, Microsoft… mà không trả tiền bản quyền và 2 là đã từng 2 lần hối lộ CSGT. Suy ngẫm về động cơ thì mình thấy rằng chi phí khi mình thực hiện hành động trung thực là khá lớn: mình phải trả số tiền gần bằng cả cái máy tính để mua bản quyền phần mềm, mình bị giữ xe tới 1 tháng. Và nếu trong tương lai tiền bản quyền phần mềm vẫn cứ tiếp tục đắt gần bằng cái máy tính và gần bằng 1 tháng lương của mình, mình vẫn sẽ làm như vậy.
Đến đây thì có 1 câu hỏi, vậy có tồn tại Trung thực nửa mùa, hay trung thực bao nhiêu là đủ?
Phần 2: Thực trạng và Hệ quả
Trả lời cho câu hỏi “Mức độ vi phạm trung thực ở VN như thế nào?” quả là khó. Không như nhiều người lầm tưởng rằng bạn Hà quen biết nhiều, thực tế là mình biết nhiều người nhưng khốn nỗi danh sách này lại khá là một màu :”>. Nếu thống kê thì phần đông là trường chuyên lớp chọn, phần đông tham gia năng nổ ở hội nhóm/dự án cộng đồng/kinh doanh nào đó và theo như mình nhận định, phần đông có chỉ số trung thực cao. Có 1 số kênh tham khảo khác là theo dõi về các tin tức trên báo chí (cái này thì hơi củ chuối vì rõ ràng là tin về người xấu nhiều hơn người tốt) hoặc vào toidihoilo.com để nắm qua tình hình hoặc tham khảo chỉ số tham nhũng, chỉ số hiệu quả quản trị và hành chính công của Việt Nam các năm gần đây http://phapluattp.vn/20130515120331868p0c1013/cong-bo-chi-so-papi-2012-tham-nhung-vat-tang-suc-chiu-cua-dan-tang-theo.htm Dễ hiểu là trung thực và không trung thực thời nào cũng có, nhưng hiện nay không trung thực ngày một gia tăng, và có xu hướng được coi là 1 việc bình thường. 44% số người được hỏi cho rằng phải lót tay để xin việc vào cơ quan Nhà nước, con số tương ứng với việc khám chữa bệnh là 42%, cấp giấy nhà đất là 32% và giáo dục tiểu học là 25%. Có thể thấy các ngành có tình trạng không trung thực lớn nhất là y tế, giáo dục và hành chính công.
Khi nói đến hệ quả thì nhiều cá nhân sẽ cho rằng tôi làm lợi cho tôi nhưng tôi không làm hại ai, thế là được chứ gì, tôi quay bài để điểm tôi cao hơn nhưng tôi đâu có làm thấp điểm người khác. Nhưng trên thực tế thì dưới góc độ kinh tế, phần lớn các tình huống không trung thực đều gây ra việc lợi ích cá nhân làm ảnh hưởng đến lợi ích nhóm. Bạn trốn thuế dẫn đến tiền thuế mà tổng số người dân được hưởng giảm đi, bạn không trả tiền bản quyền phần mềm dẫn đến tài sản của tổng số cổ đông công ty đó giảm đi. Tuy nhiên, hệ quả này thường không đọng lại nhiều trong tâm trí người vi phạm, vì lợi ích mất đi đó không đủ khiến cho họ cảm thấy có lỗi hoặc day dứt lương tâm, cũng như 1 khảo sát từng được thực hiện tại Mỹ với kết quả rằng phần lớn những người đi siêu thị mà được nhân viên siêu thị trả thừa $10 sẽ quay lại để trả lại vì cảm thấy day dứt nếu nhân viên đó bị phạt cuối ngày, nhưng phần lớn sẽ không quay lại nếu nhân viên quên tính tiền 1 món hàng nào đó $10 đơn giản vì cái đó là mất mát của cả siêu thị vào cuối tháng, nhân viên kia sẽ không phải chịu phạt gì. Và ngay cả khi ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi người khác, bạn tạo ra bất công ví dụ như bạn chạy trọt để xin việc đồng nghĩa với có khả năng có người có năng lực nhưng không có tiền thì không thể vào vị trí đó (vì tài nguyên thường là khan hiếm, số lượng người được tuyển không có tăng nhanh như tài khoản Gmail của bạn) thì cũng không nhiều người cảm thấy day dứt, vì họ quan tâm đến lợi ích bản thân trước nhất. Mình không nói điều này là đúng hay sai, chỉ muốn nói là nó hợp logic.
Hệ quả lớn nhất theo mình với cả xã hội đó là khi người ta coi đó là việc bình thường, rằng vì người ta cũng hối lộ để được giải quyết hồ sơ sớm hơn thì tôi cũng phải hối lộ không thì bao giờ mới đến lượt tôi. Thử tưởng tượng rằng nếu tất cả mọi người đều làm việc A- không trung thực, lúc đó thì nhiều khả năng cái hành động trung thực A+ bị tuyệt chủng, xã hội phát sinh giá trị mới, tôn sùng A- và khi đó thì thực ra A- không còn mang tính negative nữa, A- trở thành tốt, thế thì thôi hết mâu thuẫn, khỏi phải đấu tranh cho A+ làm gì nữa. Tuy nhiên kịch bản này theo mình khó xảy ra vì thực tế là trung thực cùng nhiều giá trị khác của con người vẫn tồn tại từ hàng nghìn năm nay, khả năng nó bị đánh đổ là rất thấp. Và bi kịch đến khi có 1 số đông làm việc không trung thực và lớn dần (số người cho rằng cần phải đút lót khi xin việc vào Nhà nước tăng từ 29% năm 2011 lên 44% năm 2012) khiến những người vốn trung dung thiên về hành động theo hướng không trung thực, xã hội hình thành 1 phong tục Không Trung Thực và khiến những người trung thực khó sống. How do ethical people survive?
Thực ra đến lúc này thì mình phải thú nhận với các bạn 1 điều. Cơ nguyên của bài viết này chẳng phải đến từ vụ mình đọc sách mà bắt nguồn từ việc mình mới được cập nhật các dạng tiêu cực trong ngành giáo dục đại học và sau đại học gần đây. Ok, mình chấp nhận làm khối ngoài Nhà nước để không phải chạy trọt xin việc, mình có thể cố gắng làm đúng luật trong các hành vi sống và kinh doanh, nhưng nếu 10 năm nữa, tỉ lệ phải đút lót cho giáo viên tiểu học lên đến 80% thì mình không chấp nhận được, mình không thể cho con mình lớn lên như thế. Giải pháp là thế thì chuyển ra nước ngoài sống hoặc cho con học trường quốc tế đi, nếu mình đủ tiền làm những việc đó thì ok nhưng nếu không, mình sẽ thấy rất bất công và bế tắc. Chưa kể nếu con mình có học trường quốc tế đi chăng nữa thì nó vẫn sẽ tiếp xúc với con người ở xã hội xung quanh nó, nếu 80% số người ngoài trường quốc tế không trung thực thì dù trường học của nó có trung thực 100% đi chăng nữa, liệu nó có thể không tránh khỏi bế tắc khi vào đời?
Nhưng đấy thực ra là hệ quả to tát với mình, không có nhiều ý nghĩa với tất cả mọi người :)). Trong tháp nhu cầu của Maslow thì ở nấc thứ 4, nấc gần cao nhất đó là nhu cầu Được tôn trọng, cái này đảm bảo ai cũng có luôn. Mình nghĩ rằng, nếu bạn không trung thực bạn không có quyền đòi hỏi sự trung thực từ người khác, vào 1 thời điểm trong tương lai nếu có sự bất công xảy ra với bạn hay với người thân của bạn, hãy hiểu rằng chính bạn cũng là 1 phần tác nhân dẫn đến việc tình trạng này trở nên phổ biến hơn. Tệ hơn, tin tức về những việc không trung thực thì dễ lộ ra hơn là tin về trung thực, như bạn thấy thì truyền thông thích người xấu và lố nhiều hơn là người tốt. Lúc đó, không chỉ là bị tai tiếng, tất cả những thứ bạn đạt được đều có thể bị nghi ngờ đến từ các tác nhân không trung thực, và thực sự nỗi ức bị đánh giá thấp hơn khả năng của mình là 1 trong những nỗi ức lớn nhất mọi thời đại. Với những người có lòng tự trọng và tự tôn dân tộc cao, nỗi đau tinh thần còn lớn hơn khi bạn ra nước ngoài và tiếp xúc với người dân của 122 nước có chỉ số minh bạch và tham nhũng tốt hơn Việt Nam (theo số liệu 2012).
Nhưng liệu có phải mọi lời nói thật đều tốt, như bác sỹ có phải lúc nào cũng nên nói thật về bệnh tình cho bệnh nhân? 1 người bạn thân của mình mà mình đánh giá là có chỉ số trung thực cao, khi được hỏi rằng “Nếu công ty của bạn đang kinh doanh ảm đạm, nhân viên và gia đình họ khốn khổ vì không lương, thì nếu có điều kiện để hối lộ, bạn có sẵn sàng làm nhằm đạt được hợp đồng trong 1 cuộc đấu thầu quan trọng?” và câu trả lời của bạn mình là “Có”. Bạn sẽ nói rằng mình cũng hối lộ CSGT đấy thôi, cũng không trung thực đấy thôi, mình làm sao ở trong tình cảnh khốn khó của bạn để biết được nếu trung thực thì hậu quả sẽ thảm hại như thế nào. Trong những trường hợp đó, mình tin rằng chúng ta đều hiểu rõ lợi/hại, các hệ quả và sẵn sàng chấp nhận hệ quả của việc hành động trung thực hoặc không trung thực. Mỗi lần làm thêm 1 việc không trung thực, bạn hiểu rằng 1 trong các hệ quả được kể đến ở trên đối với bạn sẽ nhiều thêm. Mỗi người có lý trí riêng để xác định cho mình ngưỡng giới hạn cho phép và mình không có quyền hành để nói rằng ngưỡng của bạn phải thế này thế kia, nhưng quay lại động lực nguyên thủy của mình, mình tin rằng trẻ em là đối tượng thiếu thông tin và lý trí để xác định ngưỡng giới hạn cho mình những năm đầu đời. Vì thế mình muốn tỉ lệ không trung thực tính trên toàn xã hội giảm xuống và đặc biệt là gian lận trong giáo dục cần được giảm nhiều nhất.
Phần 3: Giải pháp (dàn bài giống Khóa luận v** :)))
Vậy trong quyển sách mình đọc, tác giả giải quyết vấn đề như thế nào? Ông chỉ ra rằng trong thế giới luôn tồn tại những ngành, những vị trí làm việc ưu tiên sự trung thực và chừng nào thị trường lao động còn tồn tại thì chừng đó người trung thực còn sống được. Điều này cũng củng cố lập luận mà mình đề cập ở trên đó là Trung thực sẽ vẫn là giá trị được tôn trọng chừng nào con người còn tồn tại. Việt Nam có muốn không trung thực cũng khó khi mà giờ đây không có bế quan tỏa cảng như hồi xưa, chúng ta sống cùng thế giới và các bạn quốc tế có chỉ số minh bạch cao hừng hực: bạn làm xuất nhập khẩu thì lựa chọn tốt hơn cho bạn vẫn là trung thực với bạn hàng, bạn nghiên cứu khoa học thì lựa chọn tốt hơn cho bạn vẫn là gửi bài của chính bạn đến hội thảo quốc tế. Tỉ lệ các bạn được đào tạo và sống trong môi trường minh bạch ở nước ngoài quay về nước ngày càng cao cũng phần nào có tác động tích cực. Như vậy, yên tâm là trung thực không thể tuyệt chủng ở VN được, người trung thực vẫn sống được.
Nhưng như thế người trung thực sẽ dồn về các khu vực mà anh ta có thể sống, cụ thể là các khu vực ngoài Nhà nước, dẫn đến tỉ lệ người không trung thực dồn về khối trong Nhà nước tăng lên trong khi đây lại là nhóm ngành mà cán bộ có mức độ tương tác với dân và doanh nghiệp cao nhất, có thể ảnh hưởng đến đời sống người khác nhiều nhất. Chà, nếu thế thì người trung thực thật sự là khó sống.
Thử cân nhắc các giải pháp dưới góc độ kinh tế. Để giảm thiểu tình trạng không trung thực tầm vĩ mô có thể đưa ra các biện pháp nhằm (1) tăng chi phí khi làm việc không trung thực, (2) tăng lợi ích khi làm việc trung thực, (3) giảm chi phí khi làm việc trung thực, (4) giảm lợi ích khi làm việc không trung thực.
(1): là nhóm biện pháp được nhắc đến nhiều nhất, cụ thể là các hình phạt khi bị phát hiện không trung thực. Nhưng như bạn thấy, một là các hành động không trung thực ít khi bị tố cáo để trừng trị, hoặc là kể cả có thanh kiểm tra thì đến bước này vẫn có thể gian lận được. Vấn đề hành pháp kém và người dân không tin vào pháp luật có lẽ không thuộc phạm trù kinh tế học :)).
(2): vậy thì tôi tăng lợi ích cho anh khi làm việc trung thực, tôi tăng lương cho người cơ quan Nhà nước. Nhưng khổ nỗi, lương mà tăng thì lạm phát lại tăng nhanh hơn, nên nhìn chung là lương vẫn thấp. Liên quan đến vấn đề lương và lạm phát xin phép được tạm dừng tại đây, cái này nó bao gồm nhiều vấn đề rất là dây mơ rễ má =))).
(3): ok thế anh nói là phải hối lộ để được xử lý hồ sơ nhanh hơn, vậy tôi đưa ra quy trình xử lý hồ sơ hiệu quả hơn, khiến anh không phải chờ lâu nữa và vì thế cũng không mất công hối lộ cho công chức làm gì. Cái này thì đang thực hiện và theo mình là biện pháp khả thi nhất nếu người lãnh đạo có tâm.
(4): cái này có thể thực hiện bằng 1 vài biện pháp bổ sung thu nhập như khuyến khích giáo viên dạy thêm, bác sĩ làm thêm để động cơ kiếm thêm thu nhập của họ khi gian lận bị triệt tiêu. Nhưng như những ngành này còn có khả năng làm thêm, chứ CSGT hay cán bộ địa chính nếu làm thêm thì chắc chắn là phải làm trái ngành, ví dụ như xe ôm, bán trà chanh, ghi số đề… Và không phải tất cả đủ bản lĩnh để sống như vậy.
Có ý kiến đề cập đến giải pháp thay đổi hệ thống chính trị. Mình không nghĩ rằng việc này có thể thay đổi tính cách con người khi đối mặt với các cặp lợi ích – chi phí. Harvard, biểu tượng của giáo dục Mỹ, mới có scandal học sinh gian lận đầu năm nay đấy thôi. Và còn 1 giải pháp nữa cũng rất hay được nhắc đến trong các luận văn đó là Giáo dục nâng cao ý thức người dân, vâng và như thế chúng ta lại quay trở về Giáo dục :))).
Thực ra thì mớ giải pháp vĩ mô bên trên là bàn trên giấy thôi. Với công dân đại trà như chúng ta thì có khả năng thực hiện được bao nhiêu trong số ấy?
Phần 4: Kết luận
Mình chọn sống trung thực. Nhưng mình thấy sống trung thực bây giờ rất khó nên mình muốn viết ra những dòng này trước hết để bảo vệ quyền sống của mình (và con cái mình). (Ghi chú là mục đích của mình là sống – survive thôi, còn bạn nào có tham vọng lớn hơn thì hẳn là đi cùng trung thực thì còn cần thêm các tố chất và kỹ năng khác :)))
Như đã nói, nếu bạn không trung thực bạn không có quyền đòi hỏi sự trung thực từ người khác, vào 1 thời điểm trong tương lai nếu có sự bất công xảy ra với bạn hay với người thân của bạn, hãy hiểu rằng chính bạn cũng là 1 phần tác nhân dẫn đến việc tình trạng này trở nên phổ biến hơn. Tệ hơn, tin tức về những việc không trung thực thì dễ lộ ra hơn là tin về trung thực, như bạn thấy thì truyền thông thích người xấu và lố nhiều hơn là người tốt. Lúc đó, không chỉ là bị tai tiếng, tất cả những thứ bạn đạt được đều có thể bị nghi ngờ đến từ các tác nhân không trung thực, và thực sự nỗi ức bị đánh giá thấp hơn khả năng của mình là 1 trong những nỗi ức lớn nhất mọi thời đại. Mình hi vọng rằng những hệ quả này sẽ khiến bạn thiên về nhóm trung thực nhiều hơn, và một khi bạn chọn Trung thực, hãy xem bạn có thể làm gì?
Nếu bạn đang làm việc trong các ngành Giáo dục, Y tế, Hành chính công, mình hy vọng bạn hãy cố gắng trung thực nhất có thể khi tiếp xúc với dân và doanh nghiệp. Đặc biệt, nếu bạn là giáo viên mong bạn hãy dạy học sinh sinh viên mình trung thực. Nếu bạn là người đi học mong bạn trung thực với mọi kết quả học tập của mình để biết được rằng năng lực thực sự của mình đến đâu, bạn học được rằng kết quả tốt luôn đòi hỏi nỗ lực tương xứng. Và có 1 sự thật 100% là bằng cấp bây giờ không còn được nhà tuyển dụng coi trọng số một nữa rồi.
Nếu bạn có con/cháu trong độ tuổi nhận thức, mong bạn cung cấp cho các em thông tin đầy đủ về việc nếu làm việc trung thực thì sẽ có hệ quả là abc, nếu làm việc không trung thực thì có hệ quả là xyz. Đừng nên gian lận trước mặt trẻ và khiến trẻ nghĩ rằng đó là việc hết sức bình thường.
Nếu bạn rất giỏi trong lĩnh vực của mình và thậm chí có thể cạnh tranh với các cơ quan Nhà nước cùng ngành, mong bạn có đủ nguồn lực để hiện thực hóa điều đó và tạo ra môi trường trung thực xung quanh sản phẩm của bạn để người trung thực có thể tìm đến và sử dụng. Ví dụ bạn có thể mở trường quốc tế, mở văn phòng công chứng tư nhân, mở bệnh viện tư.
Nếu bạn là dân kinh doanh nói chung, có lẽ không nói bạn cũng biết chữ tín là hàng đầu để tồn tại. Bạn có thể có vài đồng lợi nhuận ban đầu, nhưng một khi lộ ra bạn nói dối khách hàng, bạn sẽ mất hết.
Nếu bạn là nhà báo, là người có khả năng về truyền thông hãy chia sẻ suy nghĩ của mình đến người khác (với các bạn là opinion leader, hot vlogger… ) hoặc thực hiện các dự án có mức phủ sóng lớn (như Đen hay trắng, bạn chọn gì? hay toidihoilo.com).
Hoặc, nếu bạn chỉ là một người hoàn toàn bình thường và muốn sống trung thực (như mình). Hãy cứ trung thực hết mức có thể, theo lý trí bạn hướng dẫn, và lôi kéo những người xung quanh giống như bạn.
Thực ra mình đã mất 3 ngày suy nghĩ để xem việc viết ra thế này có đem lại hiệu quả tích cực gì không hay nó cũng chỉ là 1 bài viết trên mạng mà các bạn đọc và rồi lãng quên trong phút chốc. Nhưng nếu bạn nào đã từng học Triết chắc cũng biết quy luật lượng – chất, khi lượng đủ nhiều có thể chuyển hóa thành chất, nếu bạn gặp 19 nhân tố mới khiến thay đổi suy nghĩ của bạn mà mình là nhân tố thứ 12 thì ngay lúc này chưa thể có kết quả gì nhưng nếu không có cái 12 ấy, bao giờ mới có cái 13, mới đạt được mốc 19? Và có 1 điều buồn cười mà mình tin nhất, tin ngay khi đêm đầu tiên đến Úc ngủ ở phòng mới có con côn trùng cứ bay qua bay lại, đó là câu nói của Dalai Lama: “If you think you are too small to make a difference, try sleeping with a mosquito.”
Những câu đố về "Những điều bí ẩn thường ngày" 

Người trung thực ở Việt Nam sống sót như thế nào? (*) 

Friday, March 28, 2014

Điều trị ra mồ hôi lòng bàn tay và lòng bàn chân ( Bệnh ra mồ hôi tay )


 Phương pháp 01 :
Ra mồ hôi tay tuy không phải là một loại bệnh, nhưng rõ ràng là không dễ chịu chút nào nếu thường xuyên phải chịu đựng cảm giác ẩm ướt ở tay. Hãy tuân thủ theo những tiêu chí sau để có thể mau chóng cải thiện tình hình.

- Nên tránh những loại thực phẩm sau: Để hạn chế bị ra mồ hôi tay, bạn nên hạn chế ăn những loại thực phẩm có chứa nhiều thành phần hóa học lot. Điều này đồng nghĩa với việc, bạn nên tránh ăn những loại rau như bông cải xanh (súp lơ), măng tây, hành trắng. Có thể ăn thịt nhưng ngoại trừ thịt bò, gan và gà tây.

- Mẹo nhỏ: Dùng bông gòn thấm cồn để lau sạch tay, điều này có thể giúp thu nhỏ lỗ chân lông, hạn chế việc tiết mồ hôi. Ngoài ra, cũng có thể dử dụng dung dịch nhôm cholorhydrate để thay cho cồn.

Cũng nên nhớ rằng, không nên sử chất khử mùi hay phấn thơm để khắc phục tình hình.

Ngoài ra, các bác sĩ da liễu cũng khuyên nên đun sôi 1 lít nước với 5 túi trà. Sau đó để nguội và ngâm tay vào trong vòng 30 phút. Chất tanin trong trà có tác dụng làm se bề mặt da tay và được xem như là chất chống mồ hôi hữu hiệu.

Bên cạnh đó, bạn cũng có thể sử dụng túi trà để nắm trong tay khoảng từ 10 đến 15 phút, cách làm này cũng rất công hiệu.

Trong trường hợp các tuyến mồ hôi ở chân hoặc tay nếu tiết ra nhiều quá, bạn có thể tham khảo các phương pháp điều trị bằng phẫu thuật. Để hiểu thêm về phương pháp này bạn có thể trao đổi thêm với các bác sĩ chuyên khoa.


 Phương pháp 02 : 
Một số cách chữa tình trạng này theo y học cổ truyền như sau:

Dùng lá lốt cắt cả cây, cây già một chút thì tốt hơn, cắt sát đất, lấy cả phần rễ trên mặt đất, đem về rửa sạch, cho vào nồi nấu sôi khoảng 15 phút, bắc xuống, để 1 tấm lưới lên trên nồi đã mở nắp rồi xông hơi nóng lần lượt từ tay đến chân. Xông đến khi nước trong nồi nguội bớt thì ngâm chân tay vào nồi nước ấm đó (mỗi lần khoảng 30 phút, mỗi ngày làm 1 lần). Những trường hợp ra mồ hôi tay, chân nhẹ thì dùng cách chữa này rất khả quan. Ngoài ra có thể ngâm bàn tay, bàn chân vào nước ấm pha với muối (một bát nước sôi, ba bát nước lạnh và một thìa canh muối hạt, có thể cho thêm xác trà vào ngâm chung), mỗi ngày ngâm từ 1 - 2 lần, mỗi lần từ 10 - 15 phút; phương cách nữa là xoa lòng bàn tay, lòng bàn chân bằng bột mẫu lệ (có thể trộn thêm một ít bột quế), mỗi ngày từ 2 - 3 lần, mỗi lần mười phút; Hoặc hơ nóng bàn tay, bàn chân bằng cây ngải cứu (cho ngải cứu vào bát, đốt rồi hơ), phương pháp này có công hiệu nhiều vào mùa lạnh.

Một phương pháp cơ bản, dễ thực hiện, nhưng hiệu quả mà mọi người có thể tự làm được, đó là tập dẫn khí ra lòng bàn tay, lòng bàn chân bằng cách: hai tay chắp lại để trước ngực, rồi thở bằng bụng (tựu khí đan điền); 2 bàn tay để phía trước, cách ngực 3 - 4 cm, hai lòng bàn tay đối diện nhau, đầu óc tập trung nghĩ đến các đầu ngón tay, lòng bàn tay, với ý nghĩ hai lòng bàn tay thả lỏng và ấm dần lên. Một lát sau sẽ xuất hiện cảm giác tê rần (khi đó khí đã dẫn đến). Tương tự như trên, thực hiện ở hai lòng bàn chân.

Lưu ý: Khi bị bệnh này bệnh nhân nên tránh các hoàn cảnh kích động, ăn uống đầy đủ, ngủ đủ giấc.

  Phương pháp 03 :
 *************************
Trong cơ thể người, chỉ huy việc tiết mồ hôi (trong đó có tay) Y học nói rằng do thần kinh giao cảm đảm nhiệm.Chứng tăng tiết mồ hôi tay gọi là do CƯỜNG THẦN KINH GIAO CẢM gây nên.

Không có loại thuốc uống nào trị chứng tăng tiết mồ hôi tay đâu bạn nhé.Trong y học nói rằng cần phải phẫu thuật để cắt bớt hạch giao cảm trong các chuỗi hạch ở 2 bên cổ (quan điểm này vẫn còn có ý kiến chưa đồng tình).Vì vậy phải chấp nhận thực tế để "sống chung với lũ" bạn nhé !

Trong khi chưa có biện pháp xử lí nguyên nhân chứng bệnh trên, bạn có thể tạm thời dùng một số biện pháp tình thế sau đây cũng có hiệu quả để giảm bớt một phần sự khó chịu này:

Bạn có thể dùng thuốc Nam để xông và ngâm tay (lấy cây cỏ xước + cây lá lốt, 2 loại trên dùng cả thân, lá và rễ chặt nhỏ, rửa sạch cho vào nồi đổ nước đun sôi kĩ, sau đó xông tay như xông cảm.Khi nào nước nguội cho cả 2 bàn tay vào ngâm chừng 15-20 phút.Mỗi đợt làm chừng 5-7 ngày như trên).

Hoặc bạn có thể dùng phấn rôm trẻ em (một dạng bột Tal) để xoa vào lòng bàn tay trước khi chơi đàn.

Điều trị mô hôi tay

Sunday, March 23, 2014

[Tại sao] Anh và nhiều quốc gia khác trên thế giới lại lái xe bên trái?

Chắc hẳn không ít người trong chúng ta thắc mắc tại sao Anh và một số nước trên thế giới, người ta lại lái xe bên trái thay vì bên phải như Việt Nam và hầu hết các quốc gia khác? Lái xe bên trái khác gì bên phải và luật này bắt nguồn từ đâu? Hôm nay chuyên mục giải đáp "Tại sao" sẽ mang lại câu trả lời cho bạn.

Những nơi áp dụng luật lái xe bên trái (Left-hand Traffic - LHT):


LHT-RHT.PNG
Các nước lái xe bên trái (màu xanh).

Không chỉ Anh, rất nhiều quốc gia khác trên thế giới bắt buộc tài xế phải lái xe bên trái. Dưới đây là danh sách các nước và vùng lãnh thổ áp dụng luật lái xe bên trái. Trong đó có không ít vùng lãnh thổ của Anh và một số nước từng là thuộc địa hoặc vùng tự trị thuộc khối liên hiệp Anh.
  • Vùng lãnh thổ của Anh và vùng tự trị thuộc Anh: đảo Anguilla, đảo British Virgin, đảo Cayman, đảo Falkland, đảo Isle of Man, đảo Montserrat, đảo St. Helena, quần đảo Turks & Caicos.
  • Châu Á: Bangladesh, Bhutan, Brunei, Hong Kong, Ấn Độ, Indonesia, Nhật, Macau, Malaysia, Nepal, Pakistan, Singapore, Sri Lanka, Thái Lan.
  • Châu Âu: Cyprus, Ireland và Bắc Ireland, Malta, Scotland, Xứ Wales.
  • Châu Phi: Botswana, Kenya, Lesotho, Malawi, Mauritius, Mozambique, Namibia, Seychelles, Nam Phi, Surinam, Swaziland, Tanzania, Tonga, Trinidad & Tobago, Rwanda, Zambia, Zimbabwe.
  • Châu Mỹ: Antigua & Barbuda, Bahamas, Barbados, Bermuda, Dominica, Grenada, Guyana, Jamaica, St Kitts & Nevis, St. Lucia, quần đảo US Virgin, St. Vincent & Grenadines.
  • Châu Đại Dương: Úc, Fiji, New Zealand, Papua New Guinea, Samoa, quần đảo Solomon.

Vô-lăng trên xe bên phải hay bên trái?

BMW-640i-Cabrio.
Vô-lăng bên phải của một chiếc BMW 640i.

Do lái xe bên trái nên những chiếc xe hơi cũng bắt buộc phải có thiết lập vô-lăng phù hợp, tức bên phải (Right-hand Drive - RHD). Tuy nhiên, một số nơi trong danh sách trên mặc dù lái xe bên trái nhưng vẫn sử dụng những chiếc xe có ghế tài bên trái (LHD). Cụ thể tại đảo British Virgin, đảo US Virgin, đảo Cayman, quần đảo Turks & Caicos và Bahamas, hầu hết các phương tiện vận chuyển đều được trang bị vô-lăng bên trái bởi chúng được nhập khẩu từ Mỹ và Brazil.

Vậy lái xe bên trái là như thế nào?

Left-hand_traffic.
Hướng đi của phương tiện chạy bên trái tương ứng với các tình huống rẽ.
  • Tất cả phương tiện tham gia giao thông đường bộ đều phải đi bên trái đường, trừ khi vượt xe thì mới lấn phải;
  • Phương tiện đi hướng ngược lại sẽ nằm bên phải đường;
  • Hầu hết tín hiệu giao thông như đèn đường, biển báo được đặt bên trái đường;
  • Phương tiện đi vòng bùng binh theo chiều kim đồng hồ;
  • Người đi bộ sang đường tại một con đường 2 chiều đầu tiên phải quan sát dòng xe bên tay phải;
  • Làn xe cho phương tiện di chuyển bình thường sẽ nằm bên trái khi xe rẽ trái;
  • Hầu hết các đường cao tốc chia làn đều có đường thoát bên trái;
  • Các phương tiện vượt nhau về bên phải, trong một số trường hợp vượt trái vẫn được cho phép;
  • Hầu hết phương tiện đều có ghế tài xế bên phải;
  • Khi đèn đỏ sáng, phương tiện có thể được phép rẽ trái.
Lái xe bên trái và bên phải, bên nào an toàn hơn?

Theo một nghiên cứu được thực hiện vào năm 1969 bởi giáo sư J. J. Leeming, các quốc gia áp dụng luật lái xe bên trái có tỉ lệ va chạm giao thông thấp hơn so với các quốc gia áp dụng luật lái xe bên phải. Nghiên cứu của ông gợi ý rằng mắt phải của người thường chiếm ưu thế hơn so với mắt trái. Khi lái xe bên trái, mắt phải với năng lực tốt hơn được sử dụng nhiều hơn để giám sát chiều giao thông ngược lại và kính chiếu hậu gần tài xế. Thêm vào đó, cũng có nhiều ý kiến cho rằng lái xe bên trái an toàn hơn đối với người cao tuổi bởi có vẻ như sự lão hóa khiến khả năng tập trung thị lực về bên trái giảm sút và đặc biệt là khả năng quan sát các phương tiện đang tiến đến bên trái tại các nút giao nhau. Hơn nữa, đối với những chiếc xe có thiết lập vô-lăng bên phải dùng số sàn, tài xế sẽ dùng tay phải để kiểm soát xe nhiều hơn bởi đây thường là tay thuận và dùng tay trái để sang số cũng như thực hiện các chức năng khác.

Look-right.
Cảnh báo quan sát bên phải khi sang đường tại Anh.

Đối với người đi xe đạp, xe máy và cưỡi ngựa, hầu hết đều leo lên xe từ bên trái, chân chống xe cũng luôn được đặt bên trái. Vì vậy, khi lái xe bên trái, việc lên xe và xuống xe sẽ được thực hiện an toàn hơn. Tuy nhiên, đối với người đi bộ, đặc biệt là những khách du lịch đến từ một quốc gia lái xe bên phải thì họ sẽ gặp đôi chút khó khăn trong việc định hướng khi băng qua đường bởi thay vì quan sát xe bên tay trái, họ sẽ phải chuyển sang nhìn bên tay phải.

Lái xe bên trái và bên phải, bên nào có trước?

Vào năm 1998, các nhà khảo cổ đã tìm ra một con đường mòn dẫn đến một mỏ đá của người La Mã, gần Swindon, Anh. Các vết bánh xe bên phía trái (nhìn từ hướng mỏ đá đi ra) sâu hơn so với các vết bánh xe bên phải. Những dấu vết này gợi ý rằng người La Mã từ xưa đã đi bên trái đường, ít nhất là tại khu vực này bởi những chiếc xe ngựa kéo vận chuyển đá từ mỏ đi ra sẽ nặng hơn, do đó tạo ra vết bánh xe sâu hơn. Và khi đi vào, xe trống không nên vết bánh xe nông hơn.

Một số nhà sử học như C. Northcote Parkinson tin rằng những người du hành thời xưa trên những chiếc xe ngựa thường chạy bên trái con đường. Bởi lẽ hầu hết mọi người đều thuận tay phải, một người cưỡi ngựa sẽ có thể cầm cương bằng tay trái và để tay phải tự do để chào hỏi người đi ngược lại hoặc bảo vệ chính mình với một thanh kiếm nếu cần thiết.

Lịch sử về việc đi bên trái xuất phát từ thời Hy Lạp, Ai Cập và La Mã cổ đại và được ứng dụng rộng rãi hơn so với bên phải. Người Hy Lạp cổ, người Ai Cập và La Mã thường hành quân bên trái đường. Nếu 2 kỵ binh lao vào đánh nhau, mỗi người sẽ tiếp cận nhau về phía phải của mình. Do đó, họ có thể rút kiếm từ bên phải và giữ vị trí phòng thủ. Từ một thói quen, đi bên trái trở thành một truyền thống và sau đó thành luật. Luật đi bên trái được thiết lập rất tốt thời La Mã bởi các thành phố luôn có mật độ giao thông đông đúc. Trong một thành phố La Mã, các xe ngựa kéo và xe ngựa chở người bị cấm trong suốt cả ngày; một số nơi khác, các phương tiện có bánh xe bị cấm sử dụng trong suốt đêm để không làm phiền đến giấc ngủ của người dân. Những người hành hương muốn trở về thăm thành phố của mình được hướng dẫn đi bên trái đường. Trong thời gian này, giáo hoàng đã yêu cầu đưa ra các chỉ thị đi bên trái đường và luật này đã được sử dụng rộng rãi và thậm chí cho đến ngày nay vẫn còn được nhiều quốc gia áp dụng.

The Straight Dope - một trang hỏi đáp uy tín có từ năm 1973 đã giải đáp câu hỏi "Tại sao người Anh lại lái xe bên trái?" như sau:

"Thời trung cổ, bạn đi bên trái đường bởi một lý do đơn giản là bạn sẽ không biết được người mình gặp trên đường như thế nào. Bạn muốn đảm bảo rằng một người lạ vượt qua mình ở bên phải để có thể kịp thời tuốt gươm trong trường hợp người đó có hành vi đe dọa đến mình.

Phong tục này được phê chuẩn vào năm 1300 trước công nguyên khi giáo hoàng Boniface VIII phát minh ra mô hình kiểm soát giao thông hiện đại bằng việc bắt buộc tất cả những người hành hương đến La Mã đều phải đi bên trái đường.

Left-riding.

Hệ thống quy tắc giao thông này vẫn được duy trì cho đến cuối thế kỷ 18 khi những người đánh xe ngựa tại Mỹ và Pháp bắt đầu sử dụng những chiếc xe được kéo bởi nhiều cặp ngựa để vận chuyển nông sản. Những chiếc xe này không có ghế cho người cầm cương. Thay vào đó, người điều khiển ngồi trên lưng của con ngựa cuối cùng bên trái để tay phải có thể tự do quất roi (hình trên). Do ngồi bên trái, một cách tự nhiên bạn sẽ muốn người đi theo chiều ngược lại cũng đi về phía trái của mình để bạn có thể nhìn xuống và đảm bảo rằng dưới các bánh xe của họ không có điều gì khả nghi. Vì lý do này, bạn buộc phải đi bên phải đường. Bộ luật bắt buộc người tham gia giao thông đi bên phải đầu tiên tại Mỹ được ban hành ở bang Pennsylvania vào năm 1792 và trong nhiều năm sau, rất nhiều bang khác cũng như các quận của Canada cũng áp dụng luật này.

Tại Pháp, phong tục đi bên phải cũng được hình thành theo cách tương tự. Tuy nhiên, có một yếu tố thúc đẩy khác là kể từ khi cuộc cách mạng Pháp nổ ra, tầm ảnh hưởng của giáo hoàng đã bị suy yếu và người dân bắt đầu không tuân theo các yêu cầu của giáo hoàng. Sau đó, Napoleon đã ban hành luật đi bên phải trên tất cả các quốc gia có quân đội của ông chiếm đóng như Hà Lan, Thụy Sĩ, Đức, Ý, Ba Lan, Tây Ban Nha. Phong tục này vẫn được duy trì ngay cả khi đế chế Napoleon sụp đổ.

Left-hand-driving.
Một bức tranh cổ cho thấy những cỗ xe ngựa đi bên trái đường.

Tại Anh, đối với những tay lái xe ngựa, họ ngồi trên một băng ghế phía sau thay vì trên lưng ngựa và thông thường là bên phải để khi quất roi, dây roi sẽ không vướng vào phía sau. Đến nay, người Anh vẫn lái xe bên trái và những chiếc xe hơi hiện đại cũng được thiết kế chỗ ngồi cho tài xế bên phải. Bộ luật bắt buộc lái xe bên trái đầu tiên được ban hành tại Anh năm 1756. Mặc dù đi ngược với xu hướng chung của thế giới nhưng lái xe bên trái không chỉ là một điều bắt buộc mà còn là truyền thống của xứ sở sương mù. Các thuộc địa cũ của Anh như Ấn Độ, Indonesia vẫn giữ truyền thống này kể thế kỷ 19."

Sự chuyển đổi từ lái xe bên phải sang bên trái tại một số nước:

Keep-left.

Tại châu Phi, Mozambique - cựu thuộc địa của Bồ Đào Nha vẫn giữ phong tục lái xe bên trái đến nay mặc dù Bồ Đào Nha đã chuyển sang lái xe bên phải vào những năm 1920. Một trong những lý do khiến quốc gia này giữ nguyên luật lái xe bên trái kể từ thời thực dân là tất cả các nước giáp biên giới đều là cựu thuộc địa Anh và bị ảnh hưởng bởi kiểu lái xe của người Anh. Namibia - một cựu thuộc địa của Đức từ năm 1884 đến chiến tranh thế giới thứ I vẫn có phong tục lái xe bên phải. Tuy nhiên, sau khi bị Nam Phi chiếm đóng năm 1918, nước này chuyển sang lái xe bên trái. Khi giành độc lập vào năm 1990, Namibia vẫn giữ kiểu lái xe bên trái tương tự 2 người hàng xóm là Nam Phi và Botswana.

Một quốc gia khác tại châu Đại Dương là Samoa cũng vừa thay đổi luật giao thông sang lái xe bên trái vào tháng 9 năm 2006. Chính phủ nước này ban hành luật mới để thích ứng với các quốc gia thuộc Nam Thái Bình Dương khác đồng thời khuyến khích hơn 170.000 người Samoa sinh sống tại Úc và New Zealand đem xe về quê hương. Tương tự, Rwanda - cựu lục địa của Bỉ trước đây áp dụng luật lái xe bên phải đã phải chuyển sang trái để thích ứng với các quốc gia khác thuộc cộng đồng đông Phi (EAC).
[Tại sao] Anh và nhiều quốc gia khác trên thế giới lại lái xe bên trái?

Tham khảo: Wikipedia; Straight Dope

[Tại sao] Có sự khác nhau trong việc sử dụng điện áp 110V và 220V giữa các nước trên thế giới?

Các thiết bị điện - điện tử trên thị trường Việt Nam của chúng ta hiện nay thường sử dụng ở mức điện áp 220V. Thế nhưng, sẽ có lần các bạn gặp phải những món đồ có xuất xứ từ Mỹ hoặc Nhật đòi hỏi sử dụng điện áp 110V và để sử dụng tại lưới điện tại VIệt Nam, chúng ta cần phải có bộ chuyển điện áp từ 220V xuống 110V. Ngoài ra, đối với một số bạn thường đi nước ngoài thì chắc hẳn sẽ quen thuộc với sự khác nhau về điện áp của lưới điện dân dụng giữa các nước.
Vậy đâu là nguyên nhân của sự khác biệt này? Chúng ta hãy cùng đi tìm câu trả lời qua chuyên mục "Tại Sao?" lần này nhé: Tại sao có sự khác nhau về chuẩn điện áp giữa các quốc gia?

Tình hình sử dụng điện áp giữa các quốc gia trên thế giới

ban_do_dien_ap.

Như các bạn thấy trong bản đồ bên trên, tiêu chuẩn sử dụng điện xoay chiều có sự khác nhau giữa các nước trên thế giới. Thông thường, điện áp từ 220-240V được sử dụng rộng rãi nhất với phần lớn các quốc gia bao gồm châu Âu, nhiều nước châu Á, châu Phi và dĩ nhiên trong đó có Việt Nam chúng ta. Tiếp theo là điện áp 100-127V được sử dụng rộng rãi tại toàn bộ lãnh thổ Bắc Mỹ, một số nước Nam Mỹ, Nhật Bản và Đài Loan.

Ngoài ra, một thông số khác cũng đáng chú ý là tần số của dòng điện xoay chiều (Viết tắt là AC, đơn vị đo là Hz). Phần lớn các quốc gia đều sử dụng dòng điện xoay chiều có tần số 50Hz. Một số ít còn lại sử dụng tần số 60Hz. Tiêu chuẩn lưới điện tại Mỹ nói riêng là 120V và 60Hz. Tuy nhiên, điện áp trung bình thực tế tại Mỹ là vào khoảng 117V. Điều này khác hẳn với nhiều nơi khác trên thế giới vốn dĩ chủ yếu sử dụng điện áp từ 220 đến 240V.

Câu hỏi đặt ra ở đây là:

  • Các thông số về điện áp và tần số dòng điện đã được chọn như thế nào?
  • Có những trường hợp ngoại lệ nào không?
Chúng ta sẽ lần lượt trả lời 2 câu hỏi trên. Đầu tiên, mọi chuyện bắt đầu từ cuộc chiến dòng điện giữa 2 nhà phát minh thiên tài: Nicolas Tesla và Thomas Edison. Nhưng trước tiên, chúng ta hãy tìm hiểu những sự khác nhau cơ bản giữa điện áp 110V và 220V.

Sự khác nhau giữa điện áp 110V và 220V

Điều đầu tiên cần phải nói ở đây là cả 2 điện áp đều có khả năng gây nguy hiểm đến tính mạng của con người. Dù vậy điện áp càng cao sẽ có mức độ nguy hiểm càng lớn. Như ta đã biết một trong những tác dụng của dòng điện chính là tác dụng sinh lý. Theo nghiên cứu, điện áp 24V và dòng điện 10mA trở lên có thể gây ra chết người. Chính vì thế, hết sức cẩn trọng khi sử dụng điện dù đó là điện áp gì.

Trên mặt lý thuyết, khái niệm điện áp hay hiệu điện thế là chênh lệch điện thế giữa 2 điểm. Hiệu điện thế là công thực hiện được để di chuyển 1 hạt điện tích trong trường tĩnh điện từ điểm này đến điểm khác. Trong hệ đo lường quốc tế, đơn vị của điện áp là Volt (viết tắt là V). Điện áp càng lớn thì lực đẩy các hạt điện tích càng mạnh. Có thể hiểu một cách nôm na rằng nếu so sánh dòng điện như 1 dòng nước thì hiệu điện thế là lực chảy của dòng nước. Nếu chênh lệch mức nước giữa 2 điểm càng cao thì nước chảy càng mạnh.

Về mặt các thiết bị sử dụng, nhà sản xuất chế tạo các thiết phù hợp với từng chuẩn điện áp được sử dụng tại những nơi khác nhau. Chủ yếu là 100-120V và 220-240V. Một số phương tiện công suất nhỏ thường được sản xuất ở cả 2 mức điện áp 110 và 220V. Những thiết bị có công suất lớn như máy sấy, máy nén,... thường yêu cầu sử dụng mức điện áp 220V.

Về khía cạnh dây dẫn. Một sơ đồ dây tải điện 110V chuẩn thường có 3 sợi khác nhau: dây nóng, dây trung tính và dây nối đất. Đối với điện áp 220V, có thể có 3 hoặc 4 sợi khác nhau. Tiêu chuẩn quốc tế quy định đối với điện áp 220V, 2 dây đỏ và đen mỗi dây mang điện áp 110V, dây xanh lá cây là dây nối đất. Đối với điện áp 220V sử dụng 4 dây, có thêm dây màu trắng gọi là dây trung tính.

Về mặt hiệu quả kinh tế, điện áp 110-120V được cho là an toàn hơn tuy nhiên có mạng lưới phân phối đắt tiền hơn do để đảm bảo công suất, đòi hỏi tiết diện dây dẫn phải lớn hơn nên chi phí nguyên liệu chế tạo dây sẽ lớn hơn. Bên cạnh đó để tránh tổn hao do điện trở thuần gây ra nên dây dẫn cần sử dụng loại nguyên liệu tinh khiết hơn nên tốn kém hơn (dùng đồng ít bị pha). Ngược lại, điện 240V dễ truyền tải hơn, hiệu suất cao hơn và có mức hao hụt thấp hơn tuy nhiên kém an toàn hơn.

Thời gian đầu, hầu hết các nước đều sử dụng điện áp 110V. Sau đó do nhu cầu sử dụng tăng cao nên cần thiết phải thay dây dẫn để chịu được dòng cao hơn. Khi đó, một số nước chuyến sang sử dụng điện áp tăng gấp đôi, tức 220V. Hệ thống điện nào càng nhỏ, càng non trẻ thì chi chuyển đổi sẽ không cao và ngược lại.

Xét trên khía cạnh kinh tế vĩ mô, điện áp còn là công cụ để điều tiết mậu dịch quốc gia, tránh hàng hóa giá rẻ từ nước này tràn qua nước khác.

Việc lựa chọn sử dụng loại điện áp nào trên phạm vi toàn quốc gia không chỉ dựa trên các yếu tố thuần kỹ thuật mà còn xét đến một số yếu tố khác như quy mô lưới điện, các bối cảnh lịch sử, chính trị,...

Lịch sử của điện áp và tần số - Mọi chuyện bắt đầu từ 1 cuộc chiến và...

Hệ thống điện 3 pha xoay chiều hiện nay bao gồm việc tạo ra, truyền dẫn và cung cấp được phát triển từ thế kỷ 19 với công lao của các nhà phát minh vĩ đại Nikola Tesla, Geogre Westinghouse và một số người khác. Thomas Edison phát triển nên hệ thống điện 1 chiều (DC) với điện áp 110V và tuyên bố rằng hệ thống này an toàn so với dòng điện xoay chiều. Đây chính là lập luận của Edison trong cuộc chiến giữa những người ủng hộ dùng điện xoay chiều và 1 chiều: Cuộc chiến AC vs DC (War of Current)

Lưới điện 1 chiều của Thomas Edison


edison_landing_0705.
Hình ảnh nhà phát minh Thomas Edison (1847-1931)​

Vào những buổi đầu của hệ thống điện, mô hình điện 1 chiều của Thomas Edison được sử dụng tại Mỹ với điện áp 110V. Hệ thống điện 1 chiều 110V được công ty General Electric của Edison cung cấp khắp nước Mỹ cho chiếc bóng đèn do chính ông phát minh. Thế nhưng, hệ thống điện 1 chiều sớm bộc lộ nhược điểm của mình là không thể áp dụng trên quy mô lớn để làm nên một lưới điện khổng lồ cấp độ quốc gia.

Tesla đề xuất hệ thống điện xoay chiều


Nicola-Tesla.
Nhà phát minh, nhà vật lý học, kỹ sư cơ khí và là kỹ sư điện tử Nikola Tesla (1856-1943)​

Sau đó, mạng lưới điện cung cấp cho các hộ gia đình và cơ sở kinh doanh tại Mỹ nhanh chóng được chuyển sang điện xoay chiều. Đây là hệ thống điện xoay chiều 3 pha được phát triển bởi Nilola Tesla với điện áp 240 V. Đó là một hệ thống gồm ba dòng điện xoay chiều có cùng biên độ, cùng tần số, nhưng lệch nhau về thời gian 1/3 chu kỳ. Dòng ba pha có những ưu điểm mà dòng một pha không có được. Tesla đã tính toán được rằng 60 chu kỳ mỗi giây hay dòng điện có tần số 60Hz là hiệu suất cao nhất. Tuy nhiên, vì lý do an toàn nên cuối cùng Tesla chấp nhận giảm điện áp xuống còn 120V đề phù hợp với các thiết bị được thiết kế hoạt động dưới điện áp thấp.

Châu Âu chuyển sang tần số dòng điện 50hz

Sau khi bóng đèn dây tóc được phổ biến rộng rãi. Vào năm 1899, nhờ vào khả năng chịu được điện áp cao của các bóng đèn dây tóc thời bấy giờ, công ty điện lực tại Berlin, Đức Berliner Elektrizitäts-Werke (BEW) quyết định tăng khả năng phân phối điện của mình bằng cách chuyển sang áp dụng điện áp danh định 220V. Nhờ đó, công ty đã dùng chi phí chuyển đổi thiết bị của khách hàng để bù đắp cho chi phí nâng cấp đường dây dẫn điện. Đây trở thành mô hình phân phối điện được nhiều công ty điện lực tại Đức và cả châu Âu lựa chọn. Chính điều này làm cho hệ thống điện 220V trở nên phổ biến khắp châu Âu.


1900BlockstationBerlin.
Hình ảnh 1 nhà máy của công ty điện lực Berliner Elektrizitäts-Werke​

Với sự hỗ trợ của công ty Westinghouse, hệ thống điện xoay chiều của Tesla trở thành tiêu chuẩn tại Mỹ. Trong khi đó, công ty AEG tại Đức bắt đầu sản xuất và vô hình chung độc quyền thị trường cung cấp điện tại châu Âu. Họ quyết định sử dụng dòng điện có tần số 50Hz thay vì 60hz để phù hợp với tiêu chuẩn đo lường hệ mét (metric) được áp dụng rộng rãi tại đây.

Thật không may, dòng điện xoay chiều tần số 50Hz có mức hao hụt lớn nhưng hiệu quả lại không cao bằng tần số 60hz. Nguyên nhân là do máy phát điện 50Hz có tốc độ thấp hơn 20% so với máy phát điện 60Hz. Hệ quả là quá trình truyền tải dòng điện tại tần số 50Hz kém hiệu quả hơn từ 10 đến 15%. Thêm vào đó, máy biến áp 50Hz yêu cầu cuộn dây lớn hơn và mô tơ điện 50Hz hoạt động kém hiệu quả hơn 60Hz. Tất cả các yếu tố trên ảnh hưởng tới việc hao hụt năng lượng điện cũng như tạo nên lượng nhiệt lượng vô ích nhiều hơn tại tần số thấp.

Châu Âu chuyển sang điện áp 230V

Châu Âu tiếp tục duy trì hệ thống điện xoay chiều 120V cho tới những năm 1950. Sau chiến tranh thế giới thứ 2, châu Âu chuyển sang sử dụng điện 230V nhằm nâng cao hiệu quả truyền tải điện trong lưới điện. Anh Quốc chẳng những chuyển sang sử dụng điện áp 230V mà còn chuyển từ tần số 60Hz xuống 50Hz. Nguyên nhân của việc toàn châu Âu có thể dễ dàng thay đổi chuẩn điện năng chính là một phần nhờ hậu quả của chiến tranh Thế Giới thứ 2. Sau chiến tranh, hầu như toàn bộ các thiết bị điện cũng như hệ thống điện trước đó đều bị hủy hoại nặng nề. Chính điều này cho phép xây dựng hệ thống điện với chuẩn hoàn toàn mới mà không cần tốn nhiều kinh phí.

Hoa Kỳ vẫn giữ nguyên hệ thống điện xoay chiều ban đầu: 120V, 60Hz

Trong nhiều năm, Hoa Kỳ đã nhiều lần xem xét tới việc chuyển đổi sang hệ thống điện 220V để áp dụng cho các hộ gia đình trên phạm vi cả nước. Tuy nhiên, điều này cần tốn một lượng chi phí khổng lồ để có thể tái xây dựng mạng lưới điện quốc gia. Đồng thời, tất cả các thiết bị được thiết kế sử dụng điện áp 120V từ trước đến nay phải được thay thế hoàn toàn. Đây là 1 điều hầu như bất khả thi. Một điểm bất lợi của hệ thống điện tại Mỹ chính là không đủ điện áp tại những điểm cuối dòng.

Tuy nhiên với nỗ lực thay thế chuẩn điện áp lên 240V, một thỏa hiệp đã được xây dựng tại Mỹ nhằm cung cấp điện áp 240V. Theo đó, điện áp cung cấp tới mỗi gia đình sẽ 240V. Sau đó sẽ được hạ áp xuống 120V để sử dụng các thiết bị gia dụng cũ. Một số thiết bị gia dụng mới hiện nay như bếp điện hay máy sấy quần áo tại Mỹ sẽ được thiết kế để sử dụng điện áp tối đa tới 240V.


Vậy là chúng ta đã hiểu được sự khác nhau giữa các hệ thống điện tại những khu vực lớn nhất trên thế giới. Sự khác nhau giữa chuẩn điện áp 110-120V tại Mỹ và 230V tại Châu Âu chủ yếu chính là các yếu tố mang tính chất lịch sử. Việc lựa chọn điện áp khác nhau tại mỗi khu vực lớn khởi nguồn từ những buổi đầu điện được phát minh và phổ biến đến mọi người. Sở dĩ châu Âu có thể chuyển sang hệ thống điện 230V cũng nhờ vào những hậu quả của chiến tranh thế giới thứ 2.

Mặt khác, trên phương diện lịch sử, châu Âu có ảnh hưởng rất lớn đến phần còn lại của thế giới trên phương diện khoa học kỹ thuật nói chung và lĩnh vực cấp điện nói riêng. Chính vì lẽ đó nhiều nơi khác trên thế giới đều chịu sự ảnh hưởng lớn bởi chuẩn điện áp 220-240V tùy điều kiện và bối cảnh lịch sử riêng mỗi nước.

Một số trường hợp ngoại lệ - Những nơi không thể định đoạt chuẩn điện áp chung


paraguay-brazil-hydroelectric-power.
Hình ảnh đập thủy điện tại Brazil​

Tại Brazil, nhiều nơi chủ yếu sử dụng điện áp từ 110V đến 127V. Tuy nhiên, một số khách sạn lại sử dụng điện áp 220V. Thủ đô Brasilia và khu vực đông bắc Brazil sử dụng điện áp 220-240V.

Tại Nhật Bản, người ta sử dụng chung một chuẩn điện áp cho tất cả mọi nơi nhưng với tần số khác nhau giữa các vùng. Đông Nhật Bản bao gồm cả Tokyo sử dụng tần số 50Hz. Miền tây Nhật Bản bao gồm cả Osaka và Kyoto sử dụng tần số 60Hz.


japan_electric.
Bản đồ các công ty điện lực tại Nhật và sự khác nhau về tần số dòng điện giữa đông và tây​

Nguyên nhân chính là sau chiến tranh thế giới thứ 2, Nước Anh chịu trách nhiệm giúp tái tạo lại hệ thống điện tại khu vực phía đông Nhật Bản. Còn Mỹ lại chịu trách nhiệm tái thiết hệ thống điện tại khu vực phía Tây đất nước. Điều đáng nói ở đây là sau chiến tranh, Anh và tất cả các nước châu Âu đã chuyển sang sử dụng điện áp 240V và tần số 50Hz, nhưng người Anh lại xây dựng hệ thống điện 100-110V với tần số 50Hz tại Nhật.

Sự không thống nhất trong tần số dòng điện đã gây nhiều khó khăn cho người dân Nhật cũng như du khách đến đây khi rất dễ gây nhầm lẫn khi sử dụng các thiết bị điện. Đồng thời điều này cũng tạo nên sự tốn kém khi phải sử dụng tahêm các thiết bị chuyển đổi dòng điện hoặc gây khó khăn trong quá trình chọn mua thiết bị.

Kết


Electric-lines.

Điện áp và tần số điện xoay chiều có sự khác nhau lớn giữa nhiều quốc gia trên khắp thế giới. Nhiều nơi sử dụng điện áp 230V và tần số 50Hz. Có khoảng 20% quốc gia trên thế giới sử dụng điện áp 110V và/ hoặc tần số 60Hz cho các hệ thống điện gia dụng. Điện áp 240V và tần số 60Hz có giá trị sử dụng hiệu quả nhất nhưng chỉ một số quốc gia chọn cách sử dụng này.

Hy vọng, qua bài viết các bạn có thể phần nào lý giải được căn nguyên của sự khác nhau về điện áp sử dụng này. Không chỉ dựa trên những yếu tố kỹ thuật đơn thuần mà còn phụ thuộc vào tình hình lịch sử, chính trị và văn hóa tại mỗi quốc gia hay khu vực khác nhau.

Tham khảo Wiki (1), (2), (3), AM, eHow, Brighthub, SFC
Có sự khác nhau trong việc sử dụng điện áp 110V và 220V giữa các nước trên thế giới?

About Me

My photo
Định Tường, Yên Định, Vietnam
KakalosVinh45

Followers